Η Πολιτική Πτυχή του Όρου «Γενοκτονία»

Σε άρθρο της στις 15/01/2023 στον «Φ» η Αναπληρώτρια Πρέσβης του Ισραήλ στην Κύπρο ανάφερε τα εξής σχετικά με την προσφυγή της Νότιας Αφρικής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης: «Με τις μνήμες του Ολοκαυτώματος και την προσήλωση του Ισραήλ στις αξίες που καθαγιάζουν τη ζωή, ο ισχυρισμός για διάπραξη γενοκτονίας από μέρους του Ισραήλ είναι ιδιαίτερα οδυνηρός. Πρόκειται για μια σύγχρονη έκφανση των επίμονων αρνητικών στερεοτύπων για τους Εβραίους, με την ενοχοποίηση τους για τα ίδια εγκλήματα που είχαν διεξαχθεί εναντίον τους.» Στο ίδιο άρθρο είχε προηγηθεί και το: «η κατάχρηση της λέξης «γενοκτονία» είναι ανησυχητική και απειλεί να αποκηρύξει τον ειδικό χαρακτήρα της. Αν σχεδόν κάθε μορφή πολεμικής σύρραξης θεωρείται γενοκτονία, τότε η έννοια χάνει ουσιαστικά το νόημα της και εξισώνεται αξιακά με οφθαλμοφανώς ελάσσονα συμβάντα.»

Η κατάχρηση της λέξης «γενοκτονία» (αν υπάρχει κατάχρηση) σίγουρα δεν προέρχεται από την χώρα που έκανε την προσφυγή για να κριθεί αν το Ισραήλ έχει προβεί σε «γενοκτονικές πράξεις» στην Λωρίδα της Γάζας, δηλαδή την Νότιο Αφρική.

Στις 26 Φεβρουαρίου του 2007, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης εξέδωσε απόφαση όπου η σφαγή 8000 Βόσνιων μουσουλμάνων στην Σρεμπρενίτσα το 1995 συνιστά γενοκτονία. Κάθε χρόνο ηγέτες πολλών χωρών αναφέρονται σε «γενοκτονία» κατά την επέτειο της σφαγής, αφήνοντας αιχμές προς την Σερβία. Ο Ζελένσκι στην ομιλία του στα Ηνωμένα Έθνη το 2023 κατηγόρησε την Ρωσία για γενοκτονία στην Ουκρανία με τον εκτοπισμό δεκάδων χιλιάδων παιδιών. Η Ρωσία  χρησιμοποίησε το επιχείρημα ότι εισέβαλε στην Ουκρανία με στόχο να αποτραπεί μια γενοκτονία στις περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας. Το 2022 η Γερμανία έκρινε την Σοβιετική Ένωση ένοχη για γενοκτονία σε σχέση με το λιμό που επέβαλε ο Στάλιν το 1932-33 γνωστό και ως «Γκολοντόμορ» στην Ουκρανία, κάτι που εξόργισε τους Ρώσους ενώ ταυτόχρονα ικανοποίησε τους Ουκρανούς. Η Γερμανία όμως αντιτίθεται στην προσφυγή της Ν. Αφρικής για τους 23.000 νεκρούς στη Γάζα σημειώνοντας ότι δεν πληρούνται τα κριτήρια για γενοκτονία, έχοντας πάρει θέση υπέρ του Ισραήλ.

Η Σύμβαση για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας η οποία υπογράφηκε μεταξύ 1948 – 49 τόσο από κράτη μέλη όσο και από μη μέλη του ΟΗΕ, ορίζει την γενοκτονία ως το έγκλημα που διαπράττεται «με πρόθεση να καταστραφεί, εν όλω ή εν μέρει, μία εθνική, εθνοτική, φυλετική ή θρησκευτική ομάδα». Η σύμβαση αυτή σε κανένα άρθρο της δεν θέτει συγκεκριμένους αριθμούς που να καθορίζουν ακριβώς το σημείο όπου μια πράξη μετατρέπεται σε γενοκτονία.

Το Ισραήλ ισχυρίζεται ότι σκότωσε 10.000 μέλη της Χαμάς, ο αριθμός όμως αυτός είναι υπερτιμημένος με διάφορα μέσα να αναφέρουν άλλους χαμηλότερους αριθμούς. Το μόνο σίγουρο είναι πως η πλειοψηφία των 23.000 νεκρών στην Γάζα είναι άμαχος πληθυσμός. Το Ισραήλ αναφέρεται σε «παράπλευρες απώλειες» προτάσσοντας το επιχείρημα της ανθρώπινης ασπίδας την οποία χρησιμοποιεί η Χαμάς που λειτουργεί σε ένα υπόγειο δίκτυο συνολικού μήκους 500 χιλιομέτρων, κάτω από σχολεία, νοσοκομεία και γενικά κατοικημένες περιοχές. Επίσης με πρόσχημα τις θηριωδίες της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου καθώς και τις απειλές για αφανισμό του Ισραήλ, δικαιολογεί τους χιλιάδες θανάτους γυναικόπαιδων και ηλικιωμένων. Το ερώτημα είναι το εξής: πόσοι πρέπει να πεθάνουν ώστε μια πολεμική πράξη να συνιστά γενοκτονία; Επίσης, σε ποια αρνητικά στερεότυπα για τους Εβραίους αναφέρεται η αναπληρώτρια Πρέσβης του Ισραήλ;

Ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονυ Μπλίκεν κατά το Παγκόσμιο Οικονομικό Συνέδριο του 2024 τιτλοδότησε την κατηγορία για γενοκτονία εναντίον του Ισραήλ ως «άνευ αξίας». Το 2005 όμως, το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών ενέκρινε ψήφισμα που δηλώνει ότι οι σερβικές πολιτικές επιθετικότητας και εθνοκάθαρσης πληρούν τους όρους που ορίζουν την γενοκτονία.

O όρος «γενοκτονία» επινοήθηκε από τον δικηγόρο εβραϊκής καταγωγής Ραφαήλ Λέμκιν πριν το τέλος του 2^ου Παγκοσμίου Πολέμου. Χρησιμοποιήθηκε έκτοτε ευρέως για να περιγράψει τα δεινά των Εβραίων κατά τον Πόλεμο και το ολοκαύτωμα. Μέχρι σήμερα γίνονται αμέτρητες αναφορές σε καθημερινή βάση σε αυτή τη γενοκτονία. Μήπως το Ισραήλ θέλει αποκλειστικότητα στα δεινά που έχει περάσει ως λαός; Το ερώτημα αυτό τίθεται και σε συνάρτηση με το γεγονός ότι το Ισραήλ είναι μια εκ των χωρών που δεν έχουν αναγνωρίσει την γενοκτονία 1,5 εκατομμυρίων Αρμενίων (1915-1923) από τους Τούρκους που θεωρείται η πρώτη οργανωμένη γενοκτονία στην σύγχρονη ιστορία. Ίσως δεν το έπραξε για να διατηρήσει καλό κλίμα στις σχέσεις του με την Τουρκία…

Αλέξης Μακρίδης