1. Ο πρωταρχικός υποκινητής της διάστασης μεταξύ Δεξιών και Αριστερών ήταν η Αγγλία η οποία είχε ήδη ξεκινήσει την προεργασία από τότε που άρχισαν να δρουν οι αντιστασιακές ομάδες του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) – ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) και του ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος) στις αρχές του 1942. Οι Βρετανοί επέλεξαν να χρηματοδοτήσουν τον Ναπολέων Ζέρβα (βενιζελικός και αργότερα φιλοβασιλικός) και το ΕΔΕΣ αφού το ΕΑΜ ήταν παρακλάδι του ΚΚΕ το οποίο με την σειρά του βρισκόταν στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης. Η Αγγλία στόχευε σε έλεγχο της Ελλάδας μετά τον πόλεμο και ωθούσε τα πράγματα έτσι ώστε να επικρατήσουν οι ομάδες δράσης της Δεξιάς.
2. Η πρώτη και τελευταία φορά που συνεργάστηκαν ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ ήταν υπό την επίβλεψη των Βρετανών για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου στις 25 Νοεμβρίου 1942, με αντικειμενικό σκοπό τη διακοπή της γραμμής ανεφοδιασμού του γερμανικού στρατεύματος στη Βόρεια Αφρική, ενόψει της μάχης του Ελ Αλαμέιν. Η γέφυρα αυτή αποτελούσε δίοδο προς τα λιμάνια της Νοτίου Ελλάδας και σε αυτή διερχόταν η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης-Αθηνών. Αν τα πράγματα συνέχιζαν με το ίδιο πνεύμα συνεργασίας ο εμφύλιος μπορούσε να αποφευχθεί, όμως οι ρίζες του διχασμού προϋπήρχαν για τουλάχιστο 30 χρόνια.
3. Δεκάδες ήταν οι αντιστασιακές ομάδες που δημιουργήθηκαν στην Στερεά Ελλάδα και στα νησιά κατά την διάρκεια της κατοχής με στόχο την απώθηση των κατακτητών. Μερικές από αυτές ήταν οι ακόλουθες: ΕΚΚΑ (Σύνταγμα Ευζώνων 5/42), ΕΟΚ (Εθνική Οργάνωση Κρήτης, ΕΣΕΑ (Ελληνικός Στρατός Εθνικής Απελευθέρωσης), ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών), Εθνική Δράση, ΕΑΠΟ (Εφέδρων Αξιωματικών Πατριωτική Οργάνωση), ανάμεσα σε άλλες.
4. Η αντιστασιακή δράση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είναι αδιαμφισβήτητη. Υπήρξε όμως και η προσπάθεια του αποδόμησης άλλων αντιστασιακών ομάδων και μονοπώλησης της αντίστασης. Τρανό παράδειγμα η περίπτωση του αρχηγού του ΕΛΑΣ Στέφανου Σαράφη, ο οποίος είχε αρχικά συγκροτήσει την Οργάνωση 3Α, αργότερα επιχείρησε τη συνένωση με την ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ και μετά από τον αφοπλισμό της οργάνωσης του, προσχώρησε στον ΕΛΑΣ που κάποτε τον είχε κατηγορήσει για δοσιλογισμό. Ο ΕΛΑΣ, λόγω ακριβώς αυτής της δίψας για αποκλειστικότητα στον αγώνα αντίστασης, οδηγήθηκε σε εγκληματικές ενέργειες κατά τη διάρκεια του πολέμου – για παράδειγμα οι δολοφονίες μελών του ΕΚΚΑ, ανάμεσα τους και του επικεφαλής Δημήτρη Ψαρρού, η εκτέλεση 81 Γερμανών αιχμαλώτων που έφερε τη σφαγή των Καλαβρύτων, η δολοφονία 1000 ταγματασφαλιτών και επιπλέον αμάχων στον Μελιγαλά τον Σεπτέμβρη του 1944 και η καταδίωξη του ΕΔΕΣ μετά τα Δεκεμβριανά που οδήγησε στη διάλυση του.
5. Οι ταγματασφαλίτες ήταν φιλογερμανικές ομάδες που δρούσαν είτε ανεξάρτητα είτε ως μέρος Ελληνικών ομάδων ασφαλείας, ανάμεσα τους και Εύζωνες που ονομάστηκαν «Γερμανοτσολιάδες». Ιδρύθηκαν τον Απρίλη του 1943 από την κυβέρνηση Ράλλη και συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς αφού ορκίστηκαν πίστη στον Αδόλφο Χίτλερ. Οι ομάδες αυτές αποτελούν την ντροπή του εθνικισμού. Δεν νοείται καμία συνεργασία με κατοχικές δυνάμεις που απειλούν το έθνος και που προβαίνουν σε εγκλήματα πολέμου.
6. Η Οργάνωση Χ με ιδρυτή τον Γεώργιο Γρίβα ο οποίος είχε πολεμήσει κατά την μικρασιατική εκστρατεία και στο μέτωπο της Βορείου Ηπείρου, ξεκίνησε το 1941 με την ονομασία «Στρατιωτική Οργάνωση Γρίβα» και μετονομάστηκε το 1943. Είχε περιορισμένη αντιστασιακή δράση κατά την διάρκεια του πολέμου. Από τα Δεκεμβριανά και εντεύθεν είχε αντικομουνιστική δράση, με κυριότερο σημείο τη Μάχη του Θησείου όπου υπήρξαν απώλειες και από τις δύο πλευρές. Πολλοί ισχυρίζονται ότι συνεργάστηκε με την κατοχική κυβέρνηση Ράλλη και ότι σχετιζόταν με τα Τάγματα Ασφαλείας. Ο πρώην αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος με τον οποίο η οργάνωση είχε επαφή διαβεβαίωσε ότι δεν υπήρχε καμία σχέση. Ο Γρίβας ως φιλοβασιλικός και με βάση τον όρκο των Χίτων διατήρησε πίστη στη νόμιμη ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου η οποία αντιτάχθηκε στα Τάγματα. Το 1944 η κυβέρνηση Ράλλη διέταξε να καταταγούν υποχρεωτικά στα Τάγματα Ασφαλείας όλοι οι εν ενεργεία αξιωματικοί. Ο Γρίβας αποφάσισε να μην καταταγεί κανένας αξιωματικός. Μάλιστα η κυβέρνηση Ράλλη κάλεσε προσωπικά τον Γρίβα να καταταγεί στα Τάγματα, με την υπ’ αριθμό ΕΠ 18525/10-6-44, διαταγή του υπουργείου Άμυνας. Όταν αρνήθηκε, του στέρησαν τις αποδοχές και την τροφοδοσία και επιχείρησαν να τον συλλάβουν. Ο Γρίβας κρυβόταν στα Τουρκοβούνια από τον Μάρτιο του 1943, καταδιωκόμενος από τους Γερμανούς. Εκεί τον εντόπισαν οι Ταγματασφαλίτες, πιθανό μετά από προδοσία, κατάφερε όμως να ξεφύγει.
7. Η Σφαγή των Καλαβρύτων θεωρείται ένα από τα χειρότερα εγκλήματα πολέμου που έγιναν στην Ελλάδα την περίοδο εκείνη. Έγινε ως αντίποινα στην εκτέλεση 81 Γερμανών που πιάστηκαν αιχμάλωτοι από τον ΕΛΑΣ ενώ έκαναν πορεία προς την Κερπινή. Η Γερμανική αντίδραση ήταν άμεση. Στρατεύματα της Βέρμαχτ λεηλάτησαν και έκαψαν δεκάδες χωριά και δολοφόνησαν 700 αμάχους, οι 500 στα Καλάβρυτα.
8. Το ΚΚΕ έπαιξε ένα υποχθόνιο ρόλο εκμεταλλευόμενο την επιρροή του πάνω σε χιλιάδες αγνούς πατριώτες, αγωνιστές και αγωνίστριες, αρκετοί μάλιστα χωρίς φανατική ιδεολογική κατεύθυνση αλλά με δίψα για απελευθέρωση και δικαίωση, οι οποίοι έδωσαν πολλές μάχες με τους κατακτητές. Το ΚΚΕ συναίνεσε σε ένοπλη αντιστασιακή δράση μόνο μετά που ο Χίτλερ έστρεψε τα όπλα κατά της Σοβιετικής Ένωσης δείχνοντας καθαρά ότι ο αγώνας από την πτυχή του κόμματος ήταν ιδεολογικός και πιθανόν υστερόβουλος και όχι εθνικός.
9. Η Σοβιετική Ένωση μετά την «συμφωνία ποσοστών» με την Αγγλία για την διεκδίκηση χωρών των Βαλκανίων μετά το τέλος του πολέμου, όπου συμφωνήθηκε ότι η πρώτη θα είχε 90% έλεγχο στη Ρουμανία και η δεύτερη αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα, κράτησε μια φαινομενικά ουδέτερη στάση, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν βρισκόταν σε ετοιμότητα για μια αναπάντεχη αλλαγή των δεδομένων.
10. Ο ντροπιαστικός αφοπλισμός και η καταδίωξη των αριστερών αντιστασιακών το 1945 ήταν η απαρχή ενός αιματηρού εμφυλίου. Δολοφονίες, βιασμοί και βασανιστήρια από την μια πλευρά, παιδομάζωμα προς χώρες του ανατολικού μπλοκ από την άλλη και εξώθηση πολλών αντιστασιακών του Πολέμου για μια φορά ακόμη στα βουνά ως αποτέλεσμα της συνεχούς βίας που ασκούταν εις βάρος τους, σε σημείο που η ζωή τους είχε καταντήσει ανυπόφορη. Ανάλογη βία είχε κάποτε μετατρέψει τον Άρη Βελουχιώτη σε μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα ώστε στο τέλος να αφοριστεί από το ίδιο του το κόμμα.
11. Στον Γράμμο και στο Βίτσι επήλθε το τελειωτικό κτύπημα στον ΔΣΕ (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας) τον Αύγουστο του 1949. Η κυβέρνηση με τις δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού που είχε δεκαπλάσιο αριθμό ανδρών όρισε τον Αλέξανδρο Παπάγο ως αρχιστράτηγο. Με τη συνδρομή και στήριξη των Άγγλων που ήθελαν πάση θυσία να αποφύγουν την οποιαδήποτε διείσδυση των Σοβιετικών στον ελληνικό χώρο αλλά και ταυτόχρονα με τα μοιραία λάθη της πολιτικής ηγεσίας του ΚΚΕ, το αποτέλεσμα ήταν ουσιαστικά προδιαγεγραμμένο.
12. Ο όρκος του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ δείχνει αγνότητα στον σκοπό του αγώνα. Αυτό όμως δεν αναιρεί την δίψα κάποιων για προσωπική ανάδειξη μέσω της αντίστασης ούτε αποκλείει την πιθανότητα για πολιτική εκμετάλλευση μιας διαφορετικής έκβασης από το ΚΚΕ και τους Σοβιετικούς, οι οποίοι, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, καπηλεύονταν το πατριωτικό αίσθημα χιλιάδων ανθρώπων προς επίτευξη των δικών τους στόχων.
Αλέξης Μακρίδης
Recent Comments