Όταν το 1880 ο J.D. Rockefeller κατείχε το 90% της αμερικανικής αγοράς και κυριάρχησε στο παγκόσμιο, το πέτυχε εν μέρει με δωροδοκίες, εξαγορά του ανταγωνισμού και ρύθμιση των τιμών πώλησης του πετρελαίου μέσω backroom deals. Το 1911 η Standard Oil καταδικάστηκε για αντιανταγωνιστικές πρακτικές και διασπάστηκε σε 34 εταιρίες μερικές από τις οποίες γνωρίζουμε όλοι σήμερα – Exxon Mobil, BP, Chevron, ESSO κτλ. Μετά την απόφαση αυτή ο Rockefeller έγινε ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο αφού φρόντισε να κρατήσει μετοχικό κεφάλαιο σε κάθε μια εταιρεία και από τότε ασχολήθηκε πιο εκτεταμένα με τη φιλανθρωπία.
Ο Andrew Carnegie ο οποίος προερχόταν από μια φτωχή οικογένεια της Σκωτίας που μετανάστευσε στην Αμερική λόγω συνθηκών, ίδρυσε την εταιρία Carnegie Steel Company η οποία αργότερα το 1901 πωλήθηκε στον J.P. Morgan για μισό περίπου δισεκατομμύριο δολάρια σε μια από τις μεγαλύτερες εμπορικές συναλλαγές του 20ου αιώνα.
Ο Carnegie επιδόθηκε στη φιλανθρωπία τα τελευταία χρόνια της ζωής του και πολλά κτίρια και μνημεία σήμερα, από τα 2,500 που δώρισε, φέρουν το όνομα του. Στην πραγματικότητα ο πλούτος του Carnegie κτίστηκε πάνω στην εκμετάλλευση και καταπίεση των εργατών του που δούλευαν 364 μέρες τον χρόνο (με εξαίρεση την 4η Ιουλίου) και έπαιρναν τα ελάχιστα δουλεύοντας υπερωρίες κάτω από αντίξοες συνθήκες όπου αρκετοί έβρισκαν τον θάνατο.
Όταν οι εργάτες αποφάσισαν να εξεγερθούν, το δεξί χέρι του Carnegie, o Henry Frick χρησιμοποίησε ιδιωτικό στρατό μισθοφόρων και η μέρα έληξε σε αιματοχυσία και ήττα για τη συντεχνία των εργατών, κάτι που σήμαινε χειρότερες συνθήκες. O Carnegie μιλούσε πάντα για τα δικαιώματα των υπαλλήλων και τη σπουδαιότητα των κατάλληλων συνθηκών εργασίας αλλά στην πράξη έκανε το αντίθετο και χρησιμοποιούσε άλλους για να κάνουν την βρώμικη δουλειά ενώ ο ίδιος έκανε διακοπές στη Σκωτία.
Οι πρώτες εταιρείες σήμερα αξίας πέρα του ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων ανήκουν στις βιομηχανίες της τεχνολογίας και του πετρελαίου και είναι οι εξής: Alphabet, Apple, Facebook, Amazon, Aramco, Sinopec και Microsoft.
Η τελευταία μηνύθηκε το 1998 με τη συμμετοχή του αμερικανικού υπουργείου δικαιοσύνης και εισαγγελίες 20 πολιτειών για μονοπωλιακές πρακτικές προς ανταγωνιστές όπως η Java, Netscape, Compaq, Intel, IBM και για έλεγχο τιμών που πέτυχε κατέχοντας μέχρι και το 95% της αγοράς για πάνω από μια δεκαετία. Μετά από αρκετές εφέσεις κέρδισε ελαφρυντικά που παράκαμψαν τις δικαστικές αποφάσεις του 2000 για διάσπαση της Microsoft. Αργότερα ο Bill Gates κατέβηκε από πρόεδρος της εταιρίας και ασχολείται κυρίως με τη φιλανθρωπία.
Η Google (Alphabet) με τους γνωστούς ελιγμούς που προσφέρουν οι φορολογικοί παράδεισοι και οι συνθήκες διπλής φορολογίας κατάφερε τα τελευταία 15 χρόνια να εξοικονομήσει δισεκατομμύρια δολάρια που θα δίνονταν σε φόρους. Το 2019 πλήρωσε πάνω από ένα δισεκατομμύριο ευρώ πρόστιμο στις γαλλικές αρχές για την περίοδο 2005-2018.
Η μορφή καπιταλισμού που επικρατεί τα τελευταία 140 χρόνια, όπου κυριαρχούν παγκόσμια μονοπώλια και ολιγοπώλια, επιτρέπει την ανάπτυξη μιας ιδιαίτερης σχέσης κοινών συμφερόντων μεταξύ κυβερνήσεων και πολυεθνικών εταιρειών.
Η οικονομική κρίση του 2008 είχε δημιουργηθεί έμμεσα με κρατική συμμετοχή υπό μορφή αδράνειας στο να ψηφιστούν σχετικοί νόμοι ενώ υπήρχαν αναρίθμητες ενδείξεις και υποδείξεις από ειδικούς για το τι επερχόταν. Αυτό οδήγησε στη διάθεση μιας σωρείας χρηματοοικονομικών προϊόντων, που δεν αποτελούσαν οτιδήποτε άλλο εκτός από νόμιμο τζόγο, και που βοήθησαν κάποιους να πλουτίσουν εις βάρος χιλιάδων ανθρώπων που έμειναν χωρίς σπίτια και χωρίς δουλειές.
Η ηθική εταιρειών που αποσκοπούν στην μέγιστη εκμετάλλευση καταστάσεων με σκοπό το κέρδος, αντικατοπτρίζει την ηθική των ιδρυτών/διευθυντών τους και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι το είδος ηθικής που λειτουργεί προς όφελος της ανθρωπότητας, έστω και αν τα προϊόντα ή υπηρεσίες τους βελτιώνουν τη ζωή μας με διάφορους τρόπους.
Στοιχεία από το 2019 δείχνουν ότι ο πλούτος των 2153 δισεκατομμυριούχων – ποσοστό δηλαδή 0.000027% του παγκόσμιου πληθυσμού – ισοδυναμεί με τον πλούτο που κατέχει το 60% του πληθυσμού του πλανήτη.
Ο τεράστιος πλούτος που υπάρχει σήμερα και συγκεντρώνεται στα χέρια ελάχιστων οικογενειών θα μπορούσε να λύσει τεράστια κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα αν καταμεριζόταν σωστά και όχι επιλεκτικά. Αυτό μπορεί να γίνει σε μια μεταβατική περίοδο που θα στοχεύσει σε επιβολή περιορισμών στον ανεξέλεγκτο πλούτο και στα μονοπώλια και σε μια υγιέστερη μορφή καπιταλισμού με περισσότερες ευκαιρίες και καλύτερη διαβίωση για όλους.
Αλέξης Μακρίδης
Recent Comments